Özellikle tek bir hissedarın bile taşınmazının riskli yapı tespitini yaptırma yasal hakkı varken riskli olduğu katılaşmış lakin 2/3 pay çoğunluğu sağlanamayan pek çok bina mevcut. Riskli yapı olduğu katılaşan binalara 6306 sayılı Kanunun 5.maddesinin 3.fıkrasında 60 günden az olmamak üzere verilen mühlet ve başka ek müddetler sonunda güçlendirme projesi hazırlatılarak güçlendirme ruhsatı alınmadığı takdirde riskli yapının elektrik, su, doğalgaz güç kesme süreçleri idarece yapılarak insan ve eşyadan tahliyesi yeniden yönetim tarafından sağlanıyor.
Kentsel dönüşüm konusunda uzman avukat Çiğdem Kezer’in bu husustaki görüşlerine kulak verelim:
Bu süreçte 2/3 pay çoğunluğunu sağlamak kimi vakit sıkıntı olup uzun vakit aldığından ve uyuşmazlıklar olduğundan bu çoğunluğun bilhassa %51’e indirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. İzmir Sarsıntısından sonra da bu teklifimizi lisana getirmiştik. Kahramanmaraş merkezli zelzeleden sonra yaşadığımız büyük acı ve kayıplar sebebiyle tüm Türkiye genelinde acil tedbir planı hazırlanmasına karşın karar alma düzeneği vatandaşa bırakıldığından süreçle ilgili aksaklıklar devam etmektedir. Bunun için vatandaşlar ortasında birçok hukuksal ihtilaf ve uyuşmazlıklar olduğudan süreci hızlandırmak ismine kanunda ve uygulama yönetmeliğinde değişiklikler yapılmalıdır.
Bununla birlikte mutlaka 6306 sayılı Yasa kapsamındaki davalarda süreci durduran önlem kararlarının mahkemelerce verilmemesi gerektiğini düşünüyorum. Bu doğrultuda kentsel dönüşüme girecek binalarda her bir bireyin Anayasa tarafından teminat altına alınan mülkiyet hakkı ihlal edilmeden tıpkı bakanlık havuzundan atanan yapı kontrol firmaları üzere SPK lisanslı değerleme firmaları için de bir havuz oluşturulup kentsel dönüşüme giren her bir taşınmaz için otomatik atama yapılarak kıymet tespitleri re’sen yapılmalı, bağımsız kısımların pozisyonları ve şerefiyeleri koruma edilmeli,kontrolü de sağlanmalıdır. Bu düzenek oturduğu takdirde hem süreç süratli biçimde hak ihlallerine sebebiyet vermeden yürür hem de binlerce riskli yapının dönüştürülmesi sağlanmış olur.
6306 sayılı Yasaya tabi ihtilaflar oluşturulmasını tavsiye ettiğimiz özel yetkili ihtisas mahkemeleri tarafından değerlendirilmelidir. Bu bahiste Adalet Bakanlığına da iş düşmektedir. Bu sayede hem öteki mahkemelerin iş yükü azalmış olur hem de can ve mal güvenliğinin her şeyden değerli olduğu Afet Yasası konusuna giren davalar ihtisaslaşmış mahkemeler marifetiyle yöntem iktisadı gereği daha süratli ve aktif biçimde yürütülür.
Kentsel dönüşümün muhakkak vatandaşın inisiyatifine bırakılmaması gerektiğini düşünüyorum.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve ilçe belediyeleri binaların riskli yapı tespitinin yapılması ve riskli yapıların yıkılması hususlarına daha çok müdahil olmalıdır. Binaların bakanlık tarafından lisanslandırılan kuruluşlardan risk tespitini yaptırma hakkı tapu hissedarlarının olsa da makul bölgelerde kurumlar re’sen risk tespiti yaptırabilmeli, binalar riskli çıkarsa güç kesme ve tahliye üzere öteki süreçleri derhal yapmalıdır.
Ayrıca yıkıcı sarsıntı gerçeğine karşın binasının sağlam olduğunu tez edenler, uzun yıllardır o taşınmazda yaşayıp anılarından kopmak istemeyenler, taşınmazı anne babasından miras olarak kalanlar, tek gayrimenkulu olup kiraya çıkmak istemeyenler kiralık daire bulamayacağını düşünenler kentsel dönüşüme direnebiliyorlar. Ayrıyeten komşular ortasında geçmişten gelen ihtilaflar, uyuşmazlıklar, arsa hisseleri ortasındaki düzensizlikler, şerefiye konusunda uyuşmazlıklar ve yüklenici seçimindeki fikir ayrılıkları sebebiyle de türlü uyuşmazlıklar olabiliyor. Ayrıyeten artan inşaat maliyetleri ve iflas eden yahut konkordato ilan eden yükleniciler sebebiyle yarıda kalan yapılamayan inşaatlar olduğu için kentsel dönüşüme karşı önyargılı yaklaşan vatandaşlar da kelam konusu.