Ne müşteri şad ne işletmeci ne de sürücü… Dokunanın bin ah işittiği ancak bilhassa de İstanbul halkının tahlil beklediği kanayan yara taksi sorunu… Yıllardır belli aralıklarla gündem olan bu sorun son günlerde çığırından çıktı. Sorunu çözmesi gereken üst seviye yetkililer de sık sık bu bahisteki ‘zorluğa’ vurgu yapıyor. İlgili bakanlıkların, belediyenin ve esnaf odalarının acil bir tahlil için orta yol bulması kaide. Lakin gitgide bir hengameye dönüşen bu sorun, vatandaşın taksiye ulaşımını da zorlaştırıyor. Çünkü vatandaş neredeyse kamu hizmeti olan kolay bir ulaşım imkânından bile yararlanamamaktan, sürücüler ağır trafik yüzünden yevmiyesini çıkaramamaktan şikâyetçi. Plaka sahipleri ise ziyan edecekleri tasasıyla tahlil tekliflerine karşı sert bir duvar örüyor. Öte yandan her kesimin enflasyon karşısında zorlandığı bugünlerde taksicilerin artırım pazarlığı ise bu mevzuyu körükleyen son problem olarak öne çıkıyor.
Peki taksi sorunu nerede başlıyor? Bu işin iktisadı nasıl işliyor? Sürücülerin hissesi ne ve vatandaşın taksi kullanırken hakları neler? Gelin bu soruların yanıtlarına bakalım…
SORUN NEREDE
İstanbul’da yaklaşık 18 bin taksi çalışıyor. Taksi plakaları çoğunlukla galericiler tarafından toplanıyor. Kendi taksi plakasında çalışan sürücü sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor. Hasebiyle birden fazla taksi plakası onu kiralayan sürücüler tarafından kullanılıyor.
Yıllardır Bayrampaşa’da taksicilik yapan Kerim Sunal (52), işin iktisadını şöyle anlatıyor: “Plakayı aylık 22 bin liraya kiralıyorum. Şu anda günlük 700-750 liraya denk geliyor. 500-700 lira ortasında yakıt masrafı var. 70-80 lira yıkama fiyatı, zamsız haliyle 120 lira da günlük sigorta fiyatımız var. Ortalama 1300 lira borçla başlıyoruz mesaiye. Yani saatlik 300 lira kazanmamız kaide. ”
‘SİZ ZİYANINA ÇALIŞIR MISINIZ’
Bu hesaba yemek parasının dahil olmadığını söyleyen Sunal, “15 günde bir yaptığımız yağ değişimi de 1200 liradan başlıyor. Durak parası da var” diyor. Sunal hesaba şöyle devam ediyor: “Akaryakıt daima zamlanıyor. Evvel günlük kiranın, sonra yakıtın, sonra öbür masrafların parasını çıkarmak zorundayız. Üstüne ne kadar çıkarsak o da bizim karımız. Lakin bu kaidelerde 2 bin 500 lira kazanmak hem de 10-12 saatte çok sıkıntı. O yüzden kısa aralık almak istemiyor sürücü. Alırsa, trafiğe girerse para kazanamaz. Siz ziyanına çalışmak ister misiniz? O yüzden yolcu seçiyor, turist arıyor sürücüler.”
GÜVEN SORUNU VAR
Taksi sürücüleri de sistemin aksadığını, yeni bir tertip gerektiğini söylüyorlar. Onlara nazaran şu anda bu işin matematiği sağlıklı bir taksi sistemini mümkün kılmıyor. O yüzden de sürücüler kendi formüllerine başvuruyorlar.
Çoğu vakit bu sistemlerde vatandaşlar da mağdur oluyorlar. Konuştuğumuz birçok sürücü taksiciler ile müşteriler ortasında kalıcı bir inanç sorunu oluştuğunu bile kabul ediyor.
ARTIK ORTAK BİR TAHLİL MASASI KURMA ZAMANI
Hava kaidelerini, çabuğunu, değişim saatini, arayı ve trafiği mazeret eden taksicilerin vatandaşı daima olarak mağdur ettiğini vurgulayan Tüketici Konfederasyonu Başkanı Aydın Ağaoğlu, “Bu sorun yeni değil lakin daima büyüyerek önümüzde duruyor. Artık belediyelerin, ilgili bakanlıkların, kamu kurumlarının, esnaf odalarının, sürücülerin birlikte bu sorunun tahlili için adım atması lazım. Sürücüler üzerinde ağır bir baskı var. Onlara da hak vermek lazım lakin vatandaş mağdur edilmemeli. Ortada bir hizmet alanı var. Vaktinde bir küme bu plakaları satın almış. Lakin sonsuza kadar plaka vermek ne kadar yanlışsız? Verdikten sonra bir adım atılacaksa da kimse mağdur olmamalı” diyor.
BELEDİYE NEREDE
Taksi sıkıntısının büyük kısmının plaka sisteminin getirdiği tekelcilik faaliyetlerinden kaynaklandığına dikkat çeken Ağaoğlu, “Bu, beraberinde çok sayıda sorunu getiriyor. Korsan taksi sayısı daima artıyor. Korsanlar bile artık yolcu seçer hale geldi. Onlar da şikâyet konusu oluyor. Lakin sürücülerin eğitimli ve yeterlilik evrakına sahip olması çok kıymetli. Belediye nerede? Bu bahiste sağlam bir sistem kurması lazım. Herkes İstanbul’da taksi sürücüsü olamaz. Ayrıyeten güzel bir gelir modeli ile masadan herkes şad kalkmalı. Sürücülerin üstüne yükü atıp oradan rant sağlanmamalı” tabirlerini kullandı.
NEDEN YOLCU BEĞENMİYOR
1994 yılından beri Eyüp’te taksicilik yapan 48 yaşındaki İsmail Aydın ise plaka sahibi bir taksici. O da bir sürücünün güne neredeyse 1500 lira borçla başladığını ve bu borç geriliminin sürücü üzerinde turist arama, yolcu seçme, kısa ara gitmeme üzere arayışlara neden olduğunu söylüyor. “Ben kira ödemiyorum. Lakin sürücüler artık çalışmak istemiyor. Taksim’den Nişantaşı trafikte 40 dakika sürüyor. 40 dakikada 20 lira 30 lira çok büyük ziyan. Buradan Kadıköy’e 3-4 saat yol. Lakin 400 lira yazıyor. Halbuki 4 saatte sürücünün bin lira toplaması lazım. Tarifeler düşük kaldıkça yolcu seçmeye devam ederiz” diyen İsmail Aydın, şunları lisana getiriyor:
-Yakıt fiyatı 18 liradan 36 liraya geldi. Bakım masrafları katlandı. Her şeye artırım geldi. Sürücü artık para kazanamıyor. Plaka sahipleri çalıştıracak sürücü bulamıyor.
-Çalışan sürücüler de para kazanmak için usulsüzlük yapmak zorunda hissediyor. Yolcu seçiyor, uzaklık beğenmiyor haliyle.
-İndi-bindi şu an 100 lira olsa ben yolcu seçmem.
-Bu işin tek tahlili belediyede. Şayet trafiği rahatlatırsa taksiler vızır vızır çalışır.
SON ARTIRIMLA NE OLDU
-İstanbul’da geçtiğimiz hafta toplu ulaşım tarifelerinde bir artırım yapıldı. Buna nazaran taksilerin en az (indi-bindi) fiyatına yüzde 75 artırım yapıldı. Kararla birlikte, İstanbul’da taksilerin 40 TL olan asgarî fiyatı 70 TL oldu. Taksilerde taksimetre açılış fiyatı 12,65 liradan 19,17 liraya, sarı taksi aralık fiyatı kilometre başına 8,51 liradan 13,75 liraya, sarı taksi vakit tarifesi fiyatı saatlik 100,80 liradan 152,73 liraya, sarı taksi indi-bindi fiyatı ise 40 liradan 70 liraya çıktı.
SARI MAĞDURİYETE KARŞI VATANDAŞA ÖNERİLER
-Taksi şoförlerinin kamusal hizmet yaptıkları için hizmet sunmaktan haklı bir sebep olmadan kaçınmaları yasaktır” diyen Tüketici Konfederasyonu Başkanı Aydın Ağaoğlu, taksicilerin en fazla yaptığı 3 usülsüzlüğü ve vatandaşın bu durumlarda aktüel olarak ne yapması gerektiğini Hürriyet’e anlattı.
SİZİ ALMAK ZORUNDA
– Kaldırıma yanaştı nereye gideceğinizi sordu. Daha sonra ‘kusura bakmayın değişim saatim’ dedi. Ağaoğlu: Bu türlü durumlarda taksi yolun solundan ve dolu tabelası yanık bir formda gitmek zorunda. Sağ şeritten gidiyorsa sizi almak zorunda. Sizin turist olup olmamanız kimseyi ilgilendirmez. Almazsa cürüm işler. Çabucak plakasını çekin, saati not alın ve hem belediyeye hem de İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na şikâyet edin. Kamu misyonunu de ihlal var.
VİDEO ÇEKİN
-Taksiye bindiniz gideceğiniz yeri söylediniz, taksici beğenmedi ve gitmek istemedi. Ağaoğlu: Burada da Tüketici Kanunu’na nazaran satıştan kaçınma kabahati oluşur. Size bunu soramaz. Çabucak fotoğraf ve görüntü çekin. Vilayet Ticaret Müdürlüğü’ne şikâyet edin.
-taksi ile seyahat yaptınız, fakat sizden fazla para talep etti. Ağaoğlu: Makbuz isteyin. Ödemek zorunda kalırsanız taksimetrenin de fotoğrafını çekin. Daha sonra o parayı faiziyle birlikte çok kolay bir halde tüketici hakem heyeti aracılığı ile alacaksınız.
-Ağaoğlu, tüm bunların yanında belediye ve zabıtanın da aranması gerektiğini bu durumda da mesleksel yaptırımların uygulanacağını söylüyor. Buna nazaran bu hususta yapılan şikâyetler uzun müddette sürücüler için çok daha caydırıcı tesirlere sahip. Lakin Ağaoğlu bu mevzuda belediyenin üzerine düşeni tam olarak yerine getirmediğini ve kontrolleri aksattığını tabir ediyor.
VATANDAŞLAR EN ÇOK NEDEN ŞİKÂYET EDİYOR
-Taksiciler yolcu seçiyor, bilhassa dövizle ödeme yapacak turistleri almak istiyor.
-Kısa ara ve uzun ara almak istemiyor. Çoğunlukla trafiğin boş olduğu yarım saat süren 200 liralık aralıkları arıyorlar.
-Vatandaşa nereye gideceğini soruyor daha sonra da taksimetre açmadan gitmek istediğini söylüyor.
-Avrupa yakasından Asya yakasına, Asya yakasından Avrupa yakasına geçmek istemiyor.
-Yoğun trafiğin olduğu saatlerde kent merkezinden havalimanlarına yolcu kabul etmiyorlar.